Πού είναι ο πόνος; (I)

Από την τρυφερή ηλικία των δυό ετών θυμάμαι χαρακτηριστικά δύο πράγματα:

Κατά πρώτον, έπεφτα συνέχεια. Όχι γιατί δεν ήξερα να περπατάω. Είχα περπατήσει ωραιότατα από 10 μηνών. ‘Eπεφτα γιατί ποτέ δεν περπατούσα. Μονίμως έτρεχα…

Και κατά δεύτερον ποτέ δεν έφταιγα εγώ… για οποιαδήποτε ζημιά γινόταν στο σπίτι. Ούτε καν για τις πτώσεις μου. Πάντα έφταιγε κάποιος άλλος.

Ο αποδιοπομπαίος τράγος μου ήταν μία γειτονοπούλα, ονόματι Κασσιανή. Όλα τα κακώς κείμενα αποδίδονταν σε αυτήν. Και ως σημερινός πολιτικός, όταν με μαλώνανε -συχνότατα, διότι ήμουν ένας μικρός Βελζεβούλ- είχα έτοιμη την απάντηση : «Κακκανή μπώξει!» (σε ελεύθερη μετάφραση «η Κασσιανή με έσπρωξε»-δίχρονο γαρ).

Αυτό το «Κακκανή μπώξει!» αποτελούσε τέτοιο αντικείμενο θυμηδίας, για χρόνια, σε όλες τις ευρύτερες οικογενειακές συγκεντρώσεις, που τελικά κατέληξα όχι απλώς να αναλαμβάνω τις ευθύνες μου, αλλά να αναλαμβάνω και τις ευθύνες των άλλων…

Όπως λοιπόν εγώ απέδιδα ό,τι δεν ήθελα να αναλάβω στην «Κακκανή», έτσι και το μυαλό μας που έχει εκπαιδευτεί να πιστεύει ότι ο πόνος είναι τοπογραφικός, τον «αποδίδει» στο εκάστοτε σημείο που φωνάζει «παιδιά κινδυνεύω, ελάτε να βοηθήσετε».

Στην πραγματικότητα ο πόνος δημιουργείται στον εγκέφαλο μας. Είναι, με λίγα λόγια, αποκλειστικά «δημιούργημα του μυαλού μας».

Και βέβαια μετά από τέτοια δήλωση θα μου πείτε:
– Μα τι λες χρυσή μου; Για ποιόν εγκέφαλο μου λες; Εδώ πονάει το πόδι μου/η μέση μου/το κεφάλι μου. Και μου έχει πει ο γιατρός μου ότι είναι ο μηνίσκος μου/η δισκοκήλη μου/το αυχενικό μου. Εγώ πονάω και εσύ μου λες ότι το φαντάζομαι;

Εδώ θα χρειαστεί να βάλουμε μια άνω τελεία. Κατά πρώτον ο πόνος είναι πάντα πραγματικός. Δεν τον φανταζόμαστε. Όντως πονάμε. Και αυτό αποτελεί μια υπέροχη και άκρως υποστηρικτική, πλην δυσάρεστη, αντίδραση στο τί ο εγκέφαλος μας κρίνει ως απειλητική για εμάς κατάσταση.

Αλλά ο πόνος δεν δημιουργείται στο σημείο που κινδυνεύει να τραυματιστεί ή έχει ήδη τραυματιστεί. Εκεί δημιουργείται το «Σήμα Κινδύνου». Αυτό ανεβαίνει στον εγκέφαλο. Στα «Κεντρικά». Και συγκεκριμένα στον Θάλαμο. Εκεί καταλήγει το 98% από τις αισθητηριακές μας πληροφορίες (αφή, θερμοκρασία, ακοή, πόνος, όλες πλην της όσφρησης) και αφού επιλεχθεί πόσες και ποιές πληροφορίες θα «περάσουν», αποστέλλονται στον εγκεφαλικό φλοιό ώστε να «ερμηνευτούν» και γίνουν αντιληπτές.

Από εκεί και μετά τα πράγματα γίνονται πολύπλοκα. Γιατί από τη στιγμή που το μήνυμα -ας πούμε «Παίδες, μάλλον κινδυνεύουμε στη μέση μας»- περάσει την πόρτα του Θαλάμου, πάνω από 400 διαφορετικά σημεία στον εγκέφαλο ενεργοποιούνται ταυτόχρονα. Η εικόνα μοιάζει με το πλάνο πτήσεων μιας εμπορικής αεροπορικής εταιρείας. Ο εγκέφαλος μας, για να αποφασίσει αν το σήμα κινδύνου είναι άξιο προσοχής-άρα και αντίστοιχης δράσης ή όχι, μαζεύει πληροφορίες από:

– το εξωτερικό μας περιβάλλον: πού βρίσκομαι, τί συμβαίνει γύρω μου, αν είναι ασφαλές αυτό το μέρος, τί βλέπω/τί ακούω/τί μυρίζω αυτή τη στιγμή, αν είναι φιλικοί αυτοί που είναι γύρω μου, τί μου συμβαίνει, αν είμαι ζεστός, φαγωμένος, ξεκούραστος, όρθιος, σκυμένος, καθιστός, σε κίνηση, στο γυμναστήριο, στη δουλειά, στην τράπεζα, σε διακοπές, στον υπολογιστή, σε δημόσια υπηρεσία, σε γιατρό κλπ

– το εσωτερικό μας περιβάλλον: πώς αισθάνομαι, τί σκέφτομαι, τί πιστεύω για αυτό που μου συμβαίνει, αν είμαι ικανοποιημένος από τη σχέση μου με το έτερον/τα παιδιά μου/τους γονείς μου, αν μου αρέσει η δουλειά μου/η σχολή μου/το σπίτι μου/η ζωή μου, αν αισθάνομαι ασφαλής, αν αισθάνομαι σιγουριά, αν αισθάνομαι φόβο, αν αισθάνομαι απειλή, αν είμαι αγχωμένος/ζορισμένος/ερωτευμένος/ζοχαδιασμένος/ή σε κατάθλιψη κλπ.

– το παρελθόν: τί εμπειρίες και βιώματα υπάρχουν στα αρχεία μου, τί πεποιθήσεις υπάρχουν στο «υπόγειο», τί κουλτούρα υπάρχει γύρω μου, αν έχω ξαναζήσει κάτι τέτοιο, αν ναι τί συνέβη την προηγούμενη φορά, πώς εξελίχθηκε, πόσο κράτησε, πότε πέρασε, τί τράβηξα/έχασα/κέρδισα την προηγούμενη φορά, τί μου είπαν ο γιατρός/οι κολλητοί μου/ο θείος μου/ο μπατζανάκης του περιπτερά, τί διάβασα στο Ίντερνετ, τί άκουσα στις ειδήσεις, τί είδα στο YouTube, τί έχω κάνει για αυτό ή κάτι αντίστοιχο, τί έκαναν άλλοι για αυτό ή κάτι αντίστοιχο, τί αποτέλεσμα είχε η δική μου ή των άλλων η προσπάθεια, τί είναι κοινωνικά αποδεκτό ως αντιμετώπιση ή λύση κλπ

– το μέλλον: τί φαντάζομαι ότι μπορεί να συμβεί, τί μου έχουν πει ο γιατρός/οι κολλητοί μου/ο θείος μου/ο μπατζανάκης του περιπτερά ότι μπορεί να συμβεί ( εδώ παίζει πολύ η κλασική ατάκα «Αν δεν κάνεις εγχείρηση θα μείνεις παράλυτος» κυρίως από τις δύο αυθεντίες- τον Επαγγελματία Υγείας και τον μπατζανάκη), τί προσδοκιές έχω, τί προτεραιότητες έχω, τί πλάνα μου μπορεί να αναβληθούν ή να ακυρωθούν λόγω του συμβάντος, τί σενάρια κάνω εγώ και πόσο καταστροφολογικά είναι, τί σενάρια κάνουν οι γύρω μου και πόσο καταστροφολογικά είναι…

Αφού λοιπόν λάβει υπόψιν του και εκτιμήσει όλα τα παραπάνω, το Μεγάλο Αφεντικό βγάζει ένα λογικό πόρισμα:

– ή ότι δεν κινδυνεύουμε, άρα και στέλνει εντολή καταστολής του «συναγερμού» στην περιφέρεια

– ή ότι όντως κινδυνεύουμε, άρα και στέλνει ως εντολή προστασίας τον πόνο, μεταξύ άλλων, στην περιφέρεια, κατά προσέγγιση στο σημείο που φαίνεται ότι κινδυνεύει.

Το θέμα είναι ότι, ο πόνος δημιουργείται στον εγκέφαλο και το αν θα βιώσουμε πόνο εξαρτάται από πλήθος παραγόντων, κάποιων άμεσα συσχετιζόμενων με την ανατομία, το μεταβολισμό και τη λειτουργία της πάσχουσας περιοχής και πολύ περισσότερων καθόλου σχετιζόμενων με την πάσχουσα περιοχή και απολύτως σχετιζόμενων με όλα τα παραπάνω (το έξω μου, το μέσα μου, το πριν και το μετά μου).

Όχι μόνο η εμφάνιση αλλά και η ένταση του συμπτώματος εξαρτάται κυριολεκτικά από το νόημα και την προτεραιότητα που δίνει το Μεγάλο Αφεντικό στην πληθώρα των πληροφοριών που έχει ανά πάσα στιγμή στη διάθεση του. Γιατί είναι το πλαίσιο και όχι τα γεγονότα που διαμορφώνει την εκάστοτε εμπειρία σε επώδυνη ή όχι.

Το να έρθεις knock-out (να χάσεις τις αισθήσεις σου, δηλαδή, από γροθιά στο σαγόνι) στη διάρκεια ενός αγώνα αν είσαι πυγμάχος, πληγώνει μεν την περηφάνια σου αλλά δεν θεωρείται και λόγος να νοσηλευτείς. Ούτε δημιουργεί ιδιαίτερα συμπτώματα ή επιπλοκές. Το να έρθεις όμως knock-out την ώρα που διαπληκτίζεσαι με οδηγό που σε «έκλεισε» στο δρόμο και έχετε βγει από τα αυτοκίνητα σας να «λύσετε» τις διάφορες σας, όχι μόνο πονάει περισσότερο, αλλά συνήθως οδηγεί σε πιο έντονα βραχυπρόθεσμα συμπτώματα, περισσότερες επιπλοκές (ζαλάδες, αυχεναλγία, αιμωδίες), de facto βόλτα στο πλησιέστερο Νοσοκομείο, σίγουρα για χρόνια αναπαράσταση του συμβάντος σε γάμους, βαφτίσια και άλλες οικογενειακές συγκεντρώσεις και ίσως και μια ωραία μηνυσούλα για να έχουμε να ασχολούμαστε.

Είναι τελείως διαφορετική η εμπειρία του να φας μια κλωτσιά στο καλάμι την ώρα που μόλις έχεις βάλει το νικητήριο γκολ στον τελικό του πρωταθλήματος 5×5 -που έχεις προπονηθεί 6 μήνες για αυτόν, έχεις το καινούριο σου ξανθό τρυφερό ενδιαφέρον στις κερκίδες να σε ζητοκραυγάζει, και θέλεις να κανείς το γύρο του θριάμβου και τελείως διαφορετικό το να γίνεις ο αποδέκτης της ίδιας κλωτσιάς Δευτέρα πρωί μόλις έχεις αφήσει τα παιδιά στο σχολείο, χωρίς καφέ με το μάτι κλειστό, στην ουρά στην τράπεζα, που έχεις έρθει να πληρώσεις τον υπέρογκο ΕΝΦΙΑ, ενώ ταυτόχρονα στην εταιρεία σου γίνονται περικοπές προσωπικού…

Το αν θα σταλεί η εντολή του πόνου στη μέση μας και πάθουμε ένα ωραιότατο Λουμπάγκο όταν κάνουμε «βαρελάκια» με το ευτραφές βαφτιστήρι μας – για να αναγκαστούμε να κινούμαστε διαφορετικά, να σκεφτόμαστε διαφορετικά, να συμπεριφερόμαστε διαφορετικά ώστε να μπορέσουμε να επουλωθούμε και να αναρρώσουμε, εξαρτάται αποκλειστικά με το αν το τελικό πόρισμα του εγκεφάλου είναι ότι κινδυνεύουμε αρκετά ή όχι. Και τη στιγμή που θα υπάρξει άλλη προτεραιότητα για την επιβίωση μας ο πόνος εξαλείφεται (με εντολή Άνωθεν, από τα «Κεντρικά»), ανεξάρτητα με το αν η μέση μας έχει επουλωθεί επαρκώς.

Αν λόγου χάριν γίνει ένας σεισμός εκεί που καταριόμαστε την ώρα και τη στιγμή που κάναμε τα παραπάνω «βαρελάκια» και καταλήξαμε να πηγαίνουμε στην τουαλέτα με τα «τέσσερα», μαγικά το λουμπάγκο εξαφανίζεται και συναγωνιζόμαστε τον Bolt στον αγώνα δρόμου των τεσσάρων ορόφων στο κλιμακοστάσιο. Και μόλις αισθανθούμε ότι σωθήκαμε από το σεισμό μπορεί να ξαναρχίσουμε να πονάμε στη μέση. Γιατί το Μεγάλο Αφεντικό ενδιαφέρεται μόνο για την προστασία μας από τον πιο σοβαρό και επικίνδυνο εχθρό. Και αυτός αλλάζει ανά πάσα ώρα και στιγμή.

…συνεχίζεται

[mc4wp_form id=”912″]