Χρόνιος πόνος ΙΙ

Εδώ και κάποιες εβδομάδες προσπαθώ να γράψω για το τί συμβαίνει στο Νευρικό μας Σύστημα όταν έχουμε χρόνιο ή επίμονο πόνο (που η διάρκεια του, δηλαδή, έχει ξεπεράσει τους τρεις μήνες). Η λέξη κλειδί είναι το «προσπαθώ». Αυτό που με δυσκολεύει είναι το να αναλύσω πώς λειτουργεί σε κυτταρικό επίπεδο ένα εξαιρετικά πολύπλοκο, αυτορρυθμιζόμενο και πλαστικό σύστημα με όρους που να είναι οικείοι και κατανοητοί από οποιονδήποτε.

Αποφάσισα λοιπόν να μην γράψω για το ανθρώπινο Νευρικό Σύστημα. Αντιθέτως θα αναλύσω το πώς λειτουργεί μια εταιρεία που τοποθετεί και επιβλέπει Συστήματα Συναγερμού.

Θα μου πείτε:

– Tί κοινό έχει η Νευρολογική Ευαισθητοποίηση με μια Εταιρεία Φύλαξης;

Θα σας απαντήσω Σωκρατικά:

– Ποια είναι η μοναδική δουλειά του Νευρικού μας Συστήματος;

– Να μας προστατεύει.

Κάποιες φορές όμως η προστασία «ξεφεύγει» από τα φυσιολογικά πλαίσια. Και τότε είναι που ο πόνος μπορεί να «μουλαρώσει» και να παραμείνει για καιρό, ακόμα και αφότου έχει παρέλθει ο χρόνος επούλωσης των ιστών – επαναλαμβάνω ότι δεν υπάρχει ιστός στο ανθρώπινο σώμα που η επούλωση του να χρειάζεται πάνω από 3 έως μάξιμουμ 6 μήνες.

´Εστω λοιπόν ότι η οδός του πόνου είναι μια εξαιρετική Εταιρία Φύλαξης και Προστασίας.

Κάθε αντίστοιχη Εταιρεία (Σεκιούριτι ελληνιστί) που σέβεται τον εαυτό της τοποθετεί κατά πρώτον ένα αξιοπρεπές σύστημα συναγερμού στο σπίτι με αισθητήρες – ραντάρ (ανιχνευτές κίνησης) και μαγνητικές επαφές (ανιχνευτές παραβίασης εισόδων) και μια σειρήνα που μπαίνει σε λειτουργία εφόσον έχουν ενεργοποιηθεί οι άνωθεν αισθητήρες. Μετά συνδέει το εν λόγω σύστημα με ένα ενδιάμεσο γραφείο στο όποιο καταλήγει, μέσω τηλεφωνικής γραμμής, η κλήση από το συναγερμό όταν αυτός ενεργοποιηθεί και δεν αφοπλιστεί αμέσως. Το ενδιάμεσο γραφείο είναι που, αρχικά, καλεί τον ιδιοκτήτη του σπιτιού και αν αυτός δεν απαντήσει ή αν κρίνει ότι χρειάζεται, καλεί το αστυνομικό τμήμα της περιοχής να στείλει ένα περιπολικό για να ελέγξει τί ακριβώς συμβαίνει στο σπίτι.

Σε αυτή την παρομοίωση οι αισθητήρες στο σύστημα συναγερμού (στο σπίτι) είναι οι υποδοχείς Κινδύνου – πρώην υποδοχείς Πόνου (S01E01)

Η τηλεφωνική γραμμή που συνδέει τους αισθητήρες με το ενδιάμεσο γραφείο είναι το νευρικό κύτταρο που στην άκρη του φιλοξενεί τους υποδοχείς κινδύνου.

Το ενδιάμεσο γραφείο – στο οποίο καταλήγει το σήμα ότι κάτι επικίνδυνο συμβαίνει στο «σπίτι»- είναι ο Νωτιαίος Μυελός (που αρχικά ενημερώνει τον «ιδιοκτήτη» και μετά ενημερώνει το «Τμήμα της περιοχής»)

Ο Νοήμων ιδιοκτήτης (και του σπιτιού και του συναγερμού) αντιστοιχεί σε ανώτερα εγκεφαλικά κέντρα που μπορούν να κατευνάσουν το σήμα κινδύνου και να καταστείλουν αν χρειαστεί οποιαδήποτε αντίδραση προστασίας.

Το Αστυνομικό Τμήμα της περιοχής είναι τα τμήματα του Εγκέφαλου – τα Κεντρικά ( S01E02) που διαχειρίζονται τις πληροφορίες κινδύνου και στέλνουν ως εντολή και μηχανισμό προστασίας το «περιπολικό».

Και το περιπολικό που φεύγει από τα Κεντρικά για να προστατεύσει το σπίτι είναι ο Πόνος

Πώς όμως ο φυσιολογικός προστατευτικός μηχανισμός μετατρέπεται σε διασταύρωση του Takeshi Covacs με την Αθάνατη Ελληνίδα Μάνα; Μέσω μιας διαδικασίας προσαρμογής της δομής και της λειτουργίας του, προϊόν της εγγενούς «πλαστικότητας» του Νευρικού Συστήματος, που στα ιατρικά ονομάζεται «Ευαισθητοποίηση».

Ας μην ξεχνάμε ότι το Νευρικό μας Σύστημα (Εγκέφαλος+Νωτιαίος Μυελός+περιφερικά νεύρα) είναι εξαιρετικά φιλομαθές και άπειρα εύπλαστο.

Αλλάζει κυριολεκτικά και σε πραγματικό χρόνο με κάθε μας σκέψη, κάθε μας συναίσθημα, κάθε μας κίνηση, κάθε καινούργια εμπειρία ή αισθητικική/αισθητηριακή πληροφορία.

Η «νευροπλαστικότητα», η ικανότητα του δηλαδή να αλλάζει τις συνδέσεις και την επικοινωνία μεταξύ των κυττάρων του, να μεταβάλλει τα υπάρχοντα κυκλώματα και να δημιουργεί καινούρια δίκτυα βάσει των δεδομένων που έρχονται από το περιβάλλον και βάσει των αναγκών που χρειάζεται να καλύψει, είναι βασική προϋπόθεση της επιβίωσης μας και το νευρολογικό υπόβαθρο της μάθησης.

Με τον ίδιο τρόπο λοιπόν που αν εκτεθούμε επαρκώς σε μια καινούργια γλώσσα και ακούμε μόνο αυτήν, διαβάζουμε μόνο αυτήν και μιλάμε μόνο αυτήν αρχίζουμε και την μαθαίνουμε, ακριβώς έτσι και το σύστημα προστασίας μας αν εκτεθεί για ικανό χρονικό διάστημα στη γλώσσα του πόνου όχι απλώς θα αρχίσει να την μιλάει, θα ξεχάσει και τη γλώσσα της Α-συμπτωματικότητας…

Στα πλαίσια της νευροπλαστικότητας, το ανθρώπινο σώμα φιλοξενεί το μόνο σύστημα συναγερμού που μπορεί και να αυτο-ρυθμίζεται και να αυτό-αναβαθμίζεται.

Έστω λοιπόν ότι αποφασίσατε -για να αποδείξετε στην καλή σας ότι «you da man»- να κουβαλήσετε μόνος σας το πλυντήριο 2 ορόφους ή να κάνετε κάποια από τις λοιπές «ταρζανιές» που αναπτύχθηκαν στο προηγούμενο επεισόδιο (S01E04) Και κατά τη διάρκεια αυτής της πολύ λογικής και απόλυτα συμβατής με τη φυσική σας κατάσταση δραστηριότητας παθαίνετε ένα «τράβηγμα» – αυτό στα ιατρικά το λέμε μυική θλάση.

Στην εν λόγω κατάσταση έχουμε καταστροφή μυϊκών ινών, άρα ιστική βλάβη, άρα ξεκινάει η χιονοστιβάδα έκλυσης φλεγμονωδών ουσιών : Ισταμίνη, Βραδυκινίνη, Ουσία Ρ, Προσταγλανδίνες. Όλα αυτά τα όμορφα χημικά μόρια έχουν σκοπό να προσελκύσουν περισσότερο αίμα και λευκά αιμοσφαίρια (σύνεργειο καθαρισμού) στην περιοχή, για να μπορέσει μετά να ξεκινήσει η επούλωση.

Τα ίδια χημικά μόρια ενεργοποιούν και ευαισθητοποιούν ταυτόχρονα επίσης τους υποδοχείς κινδύνου, ώστε να πληροφορηθεί ο εγκέφαλος ότι εδώ κινδυνεύουμε και να στείλει ως εντολή -για να περιοριστεί η κίνηση και να υποστηριχθεί καλύτερα η επούλωση- πόνο και σπασμό στους μύες της περιοχής, αμφότεροι όντες εξαιρετικά αποτελεσματικοί προστατευτικοί μηχανισμοί.

Κανονικά, μόλις «καθίσουμε στα αυγά» μας κάποιες μέρες ή εβδομάδες ανάλογα με τη βλάβη που έχουμε υποστεί, αφού έχει αρχίσει η επουλωτική διαδικασία και εφόσον το σύστημα θεωρήσει ότι δεν κινδυνεύουμε πια και δεν έχει λόγο να μας προστατεύει άλλο, σταματάμε και να πονάμε (συνήθως πριν να ολοκληρωθεί η επούλωση).

Άν όμως ενεργοποιηθούν οι υποδοχείς κινδύνου από τραυματισμό/ή φλεγμονή και για κάποιο λόγο παραμείνουν ενεργοποιημένοι για ένα παρατεταμένο διάστημα (πχ αν αγνοήσουμε τα αρχικά μηνύματα κινδύνου και συνεχίσουμε να χρησιμοποιούμε το σώμα μας ως υποζύγιο, χωρίς ανάγκες και δικαιώματα, ξεπερνώντας ξανά και ξανά τα βιολογικά του όρια γιατί αυτή τη στιγμή είμαστε τρελά αγχωμένοι, πολύ “busy”, δεν έχουμε χρόνο για αυτό, δεν έχουμε τη διάθεση για αυτό, δεν έχουμε χρήματα, δεν το επιτρέπει η δουλειά μας, το βάρος μας, το έτερον ήμισυ, η μαμά μας, η παιδεία μας, οι πεποιθησάρες μας, οι συνθήκες ή δεν είναι του «κύκλου» μας τέλος πάντων), τότε ως φιλότιμη Λερναία Ύδρα το σώμα μας γεμίζει την υπό κίνδυνο περιοχή με έξτρα υπερευαίσθητους αισθητήρες αναβαθμίζοντας το σύστημα συναγερμού.

Οι υποδοχείς κινδύνου είναι, είπαμε, σαν τους αισθητήρες συναγερμού σε ένα σπίτι. Χρειάζεται να φανταστείτε όμως ένα σύστημα συναγερμού που δύναται ΚΑΙ να ρυθμίζει την ευαισθησία στους ήδη υπάρχοντες αισθητήρες του ΚΑΙ να δημιουργεί συνεχώς καινούργιους αισθητήρες (γιατί οι παλιοί μόλις γεράσουν – σε διάστημα εβδομάδων- αναπληρώνονται από καινούργιους) που είναι περισσότερο ή λιγότερο ευαίσθητοι και περισσότεροι ή λιγότεροι σε αριθμό ανάλογα με τις συνθήκες.

Οταν το σύστημα θεωρήσει ότι οι συνθήκες το επιβάλλουν, μειώνει την ένταση του ερεθίσματος που είναι απαραίτητη για να χτυπήσει ο συναγερμός (πονάμε πιο εύκολα) και αυξάνει τον αριθμό των αισθητήρων και τις σειρήνες (πονάμε πιο έντονα με το ίδιο ερέθισμα). Όλη αυτή η υπερπαραγωγή ονομάζεται «Περιφερική Ευαισθητοποίηση».

Αντί λοιπόν στο «σύστημα συναγερμού» μας να έχουμε έναν βασικό αριθμό αισθητήρων που εξυπηρετεί και καλύπτει ακριβώς τις ανάγκες του χώρου – από μια μαγνητική επαφή επαφή σε κάθε παράθυρο ή μπαλκονόπορτα, μια στην εξώπορτα και 2-3 ραντάρ κίνησης διάσπαρτα στο σπίτι που ανιχνεύουν κίνηση, αν δε ενεργοποιηθεί ο συναγερμός να χτυπάει μια σειρήνα, ξαφνικά στην περιφερική ευαισθητοποίηση έχουμε 25 αισθητήρες σε κάθε επαφή στα παράθυρα, άλλους 30 στην εξώπορτα, και καμιά πενηνταριά ραντάρ κίνησης σε κάθε δωμάτιο να μας βρίσκονται και άλλα τόσα στο κήπο (αν δεν έχουμε κήπο στο μπαλκόνι, αν δεν έχουμε εμείς μπαλκόνι, στο μπαλκόνι του γείτονα) . Επίσης ξαφνικά αποκτήσαμε και μια σειρήνα ανά τετραγωνικό μέτρο…

Αν λοιπόν όντως εισβάλλει ο «κακός» στο σπίτι αντί να χτυπάει ο συναγερμός από μια επαφή, ενεργοποιούνται η Άρτα και τα Γιάννενα και λίγο από τα Δερβενοχώρια και χτυπάνε όλες οι σειρήνες μαζί. (Αυτό στα ιατρικά λέγεται Πρωτογενής Υπεραλγησία – έχουμε υπερβολική αντίδραση σε ένα ερέθισμα που όντως ενεργοποιεί τους υποδοχείς κινδύνου).

Ακόμα, έχουμε το φαινόμενο ενεργοποιήσης των αισθητήρων χωρίς «κακό», χωρίς άνοιγμα ή διάρρηξη εισόδων αλλά επειδή φυσάει ο αέρας. ´Η αλλάζει ο καιρός. Κι οι ανιχνευτές κίνησης ενεργοποιούνται γιατί ανάβει η θέρμανση στο σπίτι. Ή γιατί χορεύουν κάτι μόρια σκόνης στον αέρα του σαλονιού. (Και αυτό αποκαλείται Αλλοδυνία – όταν παίρνουμε πληροφορία κινδύνου από ερέθισμα που κανονικά δεν είναι επικίνδυνο, πχ πονάμε στην αφή, στην κίνηση, στο χάδι, στην πίεση ή την θερμοκρασία)

Ταυτόχρονα, για να είναι σίγουρο ότι μας προστατεύει αποτελεσματικά, το σύστημα συνήθως αυτό-επεκτείνεται και αυτο-ρυθμίζεται να χτυπάει γιατί υπάρχει κίνηση και στο σπίτι του γείτονα (Δευτερογενής Υπεραλγησία – συναγερμός από κοντινές περιοχές που στέλνουν σήμα κινδύνου χωρίς να πάσχουν ή να είναι σε κίνδυνο άρα και επέκταση της αντίδρασης προστασίας (πόνου) σε κατά τα άλλα υγιείς περιοχές).

Όλα τα παραπάνω σήματα κινδύνου – πραγματικά και πλασματικά – μεταφέρονται στο ενδιάμεσο γραφείο (Οπίσθιο Κέρατο του Νωτιαίου Μυελού, μέσα στην σπονδυλική στήλη). Εκεί, στον αντίστοιχο σταθμό Εταιρείας Φύλαξης γίνεται διασταύρωση πληροφοριών για το αν όντως κινδυνεύει το «σπίτι», επικοινωνώντας με τον «ιδιοκτήτη» του.

Αν λοιπόν από ανώτερα εγκεφαλικά κέντρα (μέσω νευρικών κυττάρων που λέγονται κατασταλτικοί νευρώνες), έρθει κατευναστική εντολή του τύπου :«είμαι στο χώρο, όλα υπό έλεγχο, δεν κινδυνεύουμε», όσο και να χτυπάει η «σειρήνα», δεν ενημερώνεται το «αστυνομικό τμήμα», δεν φεύγει «περιπολικό».

Κυριολεκτικά αν δεν πιστεύει ο εγκέφαλος μας ότι κινδυνεύει δεν πονάμε.(S01E03)

Αν, από την άλλη, δεν σταλεί κατασταλτική εντολή άνωθεν, ενημερώνεται το αρμόδιο τμήμα και αποστέλλεται ως προστασία ο πόνος.

Το ενδιάμεσο γραφείο επίσης έχει την ικανότητα να αυτό-αναβαθμίζεται και να αυτό-ρυθμίζεται. Μπορείτε να φανταστείτε έναν υπάλληλο που πάσχει από σύνδρομο καταδιώξης και ταυτόχρονα σύνδρομο του Σωτήρα; Που επειδή κάποιες φορές κινδύνευσες υπό την επίβλεψη του, το έχει πάρει βαρέως και έχει κάνει τάμα να σε σώζει ολημερίς κι ολονυχτίς από ανύπαρκτους εχθρούς; Θες δε θες; Κινδυνεύεις δεν κινδυνεύεις; Που πάει να σε πλησιάσει άνθρωπος και αυτός μετατρέπεται στον Punisher; Που χτυπάει το θυροτηλέφωνο και βγαίνει έξω με τα κουμπούρια να δει ποιός είναι; Που ακούει κουνούπι στο δωμάτιο και βγάζει το μπαζούκας;

Αν λοιπόν ευαισθητοποιηθεί το «ενδιάμεσο γραφείο» λόγω παρατεταμένης έκθεσης σε πληροφορίες κινδύνου, οι φιλότιμοι υπάλληλοι μεταλλάσσονται στο συνδυασμό που σκοτώνει. Έχουμε να κάνουμε με «Drama Queens in black ops». Κάθε φορά που χτυπάει ο συναγερμός εξαπολύεται μια μικρή επιστράτευση.

Οόόόόχι, δεν θα καλέσουν τον «ιδιοκτήτη» να επιβεβαιώσει αν όντως κινδυνεύουμε. Ποιός είναι αυτός και τι ξέρει; Εδώ καιγόμαστε θα ασχολούμαστε με απλούς πολίτες; Οόόόόόχι, ούτε θα ζητήσουν απλώς ένα «περιπολικό». Θα απαιτήσουν -και θα καταφέρουν να στείλουν- όλα τα περιπολικά της περιφέρειας, την Ε.Λ.Α.Σ σύσσωμη, την πυροσβεστική επίσης, δυο τρεις μονάδες του Ε.Κ.Α.Μ, άλλες τόσες των Ο.Κ.Π.Ε, το Ε.Κ.Α.Β, τα Μ.Α.Τ, την ομάδα Δ.Ι.Α.Σ, ελεύθερους σκοπευτές, μία τουλάχιστον διμοιρία στρατού, ελικόπτερα, αναχαιτιστικά αεροπλάνα, τέσσερις φρεγάτες και το μισό Γ.Ε.ΕΘ.Α να εποπτεύει μήπως έχουμε και εισβολή της γειτονικής χώρας στο σπίτι.

Παράλογο; Στην Επικράτεια της ´Α-σθενειας και του Χρόνιου Πόνου, καθόλου.

Αυτή η Μεμαθημένη Υπερπροστατευτικότητα του Νευρικού συστήματος ονομάζεται «Κεντρική ευαισθητοποίηση».

Και είναι ο βασικός μηχανισμός πίσω από την ανάπτυξη του χρόνιου πόνου.

Και όσο δυσάρεστη, άβολη ακόμα και εξοντωτική κι αν είναι η παρουσία της στη ζωή κάποιων από μας, θα χρειαστεί να εξοικειωθούμε μαζί της. Όχι μοιρολατρικά.

Αλλά γιατί όσο πιο πολύ κατανοούμε γιατί πονάμε, τόσο λιγότερο πονάμε.

…Συνεχίζεται

[mc4wp_form id=”912″]

---